ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η κωνικής δέσμης Υπολογιστική Τομογραφία ή Ογκομετρική Τομογραφία (CBCT) αποτελεί μία σύγχρονη διαδεδομένη απεικονιστική μέθοδο, η οποία παρέχει τρισδιάστατες εικόνες των δομών των γνάθων και των δοντιών, με εξαιρετική ακρίβεια και λεπτομέρεια. Η ανάγκη για τρισδιάστατη απεικόνιση στην οδοντιατρική προέκυψε από τους οδοντιάτρους, οι οποίοι τοποθετούσαν οστεοενσωματούμενα εμφυτεύματα και επιθυμούσαν μία πιο ακριβή μέτρηση του ύψους και του εύρους της γνάθου.
Η Τρισδιάστατη Τομογραφία Κωνικής δέσμης είναι στις μέρες μας όλο και πιο πολύ απαραίτητη τόσο για την διάγνωση, όσο και για τη θεραπεία την οδοντιατρική, ενώ η εξέλιξη της τεχνολογίας ώθησε όλο και πιο πολλές ειδικότητες της οδοντιατρικής να εκμεταλλευθούν τις νέες δυνατότητες απεικόνισης.

ΤΡΟΠΟΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ

Στην υπολογιστική τομογραφία Cone Beam CT, οι ακτίνες συγκλίνουν σε μία κωνική δέσμη. Κατά την λήψη μιας εξέτασης, ο τομογράφος περιστρέφεται γύρω από την κεφαλή του ασθενούς, όπου λαμβάνονται 600 διαφορετικές εικόνες. Ειδικό Software συνθέτει αυτές τις εικόνες δημιουργώντας έναν τρισδιάστατο είδωλο. Από τον τρισδιάστατο αυτό όγκο δεδομένων μπορούμε να ανασυνθέσουμε εικόνες σε οποιοδήποτε επίπεδο (εγκάρσιες, στεφανιαίες και οβελιαίες ανασυνθέσεις) και σε οποιοδήποτε πάχος τομών είναι απαραίτητο για τη διάγνωση και την θεραπεία.

Αυτή είναι και η βασική διαφορά του τρόπου παραγωγής των εικόνων του CBCT σε σχέση με τον πολυτομικό Αξονικό Τομογράφο, ο οποίος παράγει τις εικόνες από την ανασύνθεση την εγκαρσίων τομών και όχι από τρισδιάστατο όγκο δεδομένων.

Επιπλέον υπάρχει μέχρι και σήμερα σύγχυση μεταξύ των εξετάσεων CBCT και DENTAL SCAN, καθώς απεικονίζουν τους ίδιους ιστούς και συχνά παρερμηνεύονται από τους παραπέμποντες οδοντιάτρους. Το DENTAL SCAN αποτελεί οδοντιατρικό πρωτόκολλο του ιατρικού Αξονικού Τομογράφου και συνεπώς αποτελεί άλλη λήψη, με διαφορετικό τρόπο ανασύνθεσης, μειωμένη ποιότητα των εικόνων των γνάθων και μεγαλύτερη δόση ακτινοβολίας.

ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΟΔΟΝΤΙΑΤΡΙΚΗΣ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΙΚΗΣ ΤΟΜΟΓΡΑΦΙΑΣ

• Ταυτόχρονη απεικόνιση άνω και κάτω γνάθου
  Στους Ιατρικούς Αξονικούς Τομογράφους δεν μπορεί να ληφθεί ταυτόχρονα η άνω και η κάτω γνάθος, με αποτέλεσμα να απαιτείται και δεύτερη λήψη, άρα και επιβάρυνση του ασθενούς με επιπλέον ακτινοβολία. Αντίθετα, στην Οδοντιατρική Τομογραφία αρκεί μόνο μια λήψη με το κατάλληλο πεδίο απεικόνισης
• Ταυτόχρονη απεικόνιση άνω και κάτω γνάθου
  Στους Ιατρικούς Αξονικούς Τομογράφους δεν μπορεί να ληφθεί ταυτόχρονα η άνω και η κάτω γνάθος, με αποτέλεσμα να απαιτείται και δεύτερη λήψη, άρα και επιβάρυνση του ασθενούς με επιπλέον ακτινοβολία. Αντίθετα, στην Οδοντιατρική Τομογραφία αρκεί μόνο μια λήψη με το κατάλληλο πεδίο απεικόνισης
• Περιορισμός πεδίου ακτινοβόλησης
  Δίνεται η δυνατότητα επιλογής πεδίου απεικόνισης μεταξύ διαφόρων μεγεθών, ανάλογα με την έκταση της περιοχής ενδιαφέροντος
• Δυνατότητα αποστολής της εξέτασης σε ηλεκτρονική μορφή και εξαγωγής της σε μορφή DICOM
  Οι Οδοντιατρικές Τομογραφίες είναι δυνατόν να απεικονισθούν και να ανασυντεθούν σε οποιοδήποτε προσωπικό Η/Υ
• Εργονομική λήψη
  Στους σύγχρονους Οδοντιατρικούς Τομογράφους ο ασθενής μπορεί να είναι είτε είναι όρθιος είτε είναι καθιστός. Η εργονομία θέσεως σε συνδυασμό με το μικρό χρόνο λήψης καθιστά το CBCT ευχάριστο ακόμα και στους πιο φοβικούς ασθενείς
• Εξειδικευμένη απεικόνιση
  Εξειδικευμένη τεχνολογία σχεδιασμένη για την απεικόνιση της γναθοπροσωπικής χώρας, με αποτέλεσμα την καλύτερη δυνατή απεικόνιση της 3ης διάστασης (3D), την εξάλειψη των ανατομικών επιπροβολών και τη δυνατότητα εντοπισμού των παρακείμενων ανατομικών μορίων (πχ. κάτω φατνιακό νεύρο)

ΧΡΗΣΕΙΣ

Οστεοενσωματουμένα Εμφυτεύματα

• Προεγχειρητικός σχεδιασμός της θέσης τοποθέτησης των εμφυτευμάτων, έλεγχος της ποιότητας οστικού υποστρώματος και υπολογισμός διαστάσεων στο οστού των γνάθων
• Έλεγχος έντονης απορρόφησης και σχήματος των φατνιακών αποφύσεων
• Επισήμανση σημαντικών ανατομικών μορίων, όπως κάτω φατνιακό νεύρο, τομικό τρήμα και ιγμόρειο κλπ
• Διερεύνηση της ανάγκης για οστική ανάπλαση περιοχών των γνάθων
• Δημιουργία χειρουργικού νάρθηκα τοποθέτησης εμφυτευμάτων

Ενδοδοντία

• Διάγνωση του ακριβούς αριθμού και της θέσης των ριζών του δοντιού
• Διάγνωση αρχόμενων ή πολύπλοκων περιακρορριζικών βλαβών, αλλά και των επιπλοκών μετά το πέρας της ενδοδοντικής θεραπείας
• Απεικονιστική βοήθεια στην επιλογή είτε συντηρητικής ενδοδοντικής θεραπείας, είτε πιο επεμβατικών μεθόδων (πχ. ακρορριζεκτομή)

Διάγνωση καταγμάτων

Τα κατάγματα δοντιών μπορεί να εμφανισθούν σε:

• περιπτώσεις άμεσου χτυπήματος των δοντιών,
• περιπτώσεις χρόνιας επιβάρυνσης από εκτεταμένες ενδοδοντικές θεραπείες και πιθανή ύπαρξη ενδορριζικών αξόνων.

Η κλινική διάγνωση των οδοντικών καταγμάτων, όπου συνυπάρχουν κι άλλες επιπλοκές (πχ απορροφήσεις ριζών, διατρήσεις κ.α.) δεν είναι εύκολη υπόθεση και οι πληροφορίες που αποκομίζονται από το CBCT, μπορούν να οδηγήσουν στην κατάλληλη θεραπεία

Χειρουργική στόματος

• Διευκρινίζεται η θέση των τρίτων γομφίων στην γνάθο και η σχέση τους με το κάτω φατνιακό νεύρο
• Σχεδιασμός ορθογναθικής χειρουργικής
• Διάγνωση οστικών καταγμάτων

Παθολογία στόματος

• Εντοπισμός και διαφορική διάγνωση οστικών αλλοιώσεων των γνάθων
• Διερεύνηση του είδους της βλάβης (οστεολυτική, οστεοπλαστική κλπ) και του περιεχομένου της
• Μέτρηση των διαστάσεων και της έκτασης των κυστικών αλλοιώσεων και εκτίμηση της σχέση τους με παρακείμενα ανατομικά μόρια (πχ. ιγμόρειο άντρο, πόρος κάτω φατνιακού νεύρου, συμπαγή οστικά πέταλα κλπ)

Εντόπιση εγκλείστων και υπεράριθμων δοντιών

• Διευκολύνει σε πολύ μεγάλο βαθμό σε σχέση με τις δισδιάστατες τεχνικές λήψης, την εντόπιση των έγκλειστων και των υπεράριθμων δοντιών, των ριζών τους και της σχέσης τους με τα παρακείμενα δόντια και ανατομικά μόρια

Ορθοδοντική

• Καθορισμός του οστικού υποστρώματος σε σχέση με ορθοδοντικές μετακινήσεις δοντιών
• Εντόπιση εγκλείστων δοντιών και απορροφήσεις παρακείμενων ριζών
• Διάγνωση και αντιμετώπιση ασθενών με υπερωιοσχιστία, καθώς απεικονίζονται με σαφήνεια τα όρια του υπάρχοντος οστικού υποστρώματος και του οστικού ελλείμματος
• Ανάλυση των αεροφόρων οδών
• Σχεδιασμός πολύπλοκων ορθογναθικών επεμβάσεων για την διόρθωση και αποκατάσταση σοβαρών σκελετικών ανωμαλιών και γναθοπροσωπικών ανωμαλιών

Κροταφογναθική διάρθρωση

• Λεπτομερής απόδοση της μορφολογίας και του σχήματος του κονδύλου και της κροταφικής γλήνης
• Τρισδιάστατη απεικόνιση της άρθρωσης και προσδιορισμός της θέσης του διάρθριου δίσκου

ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ

Όπως γίνεται αντιληπτό το CBCT ενδείκνυται αμιγώς για απεικόνιση των σκληρών ιστών, όπως είναι τα οστά και τα δόντια και για την τοποθέτηση οδοντιατρικών εμφυτευμάτων. Αντιθέτως υπολείπεται στην απεικόνιση μαλακών ιστών σε σχέση με τον Ιατρικό Τομογράφο και ακόμη περισσότερο με την Μαγνητική Τομογραφία (MRI), η οποία είναι και η ενδεδειγμένη εξέταση για τα μαλακά μόρια. Συνεπώς η διάγνωση αρθρικών βλαβών της Κροταφογναθικής Άρθρωσης αλλά και όγκων στα μαλακά μόρια πραγματοποιείται με τη διενέργεια MRI.

Ένας ακόμη περιορισμός που συνυπάρχει είναι η υπερεκτίμηση των ακτινολογικών ευρημάτων στις ανασυνθέσεις κατά τα διάφορα επίπεδα. Ο κίνδυνος των ψευδών θετικών ευρημάτων και αποκάλυψη αλλοιώσεων, ιδίως σε πολύ μικρού πάχους τομές (≥1mm) είναι υπαρκτός και πρέπει να λαμβάνεται υπόψιν στον σχεδιασμό και την κλινική πράξη.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ

Η Κωνικής Δέσμης Υπολογιστική Τομογραφία έχει τεκμηριωθεί ως μια αξιόπιστη απεικονιστική μέθοδος, εφάμιλλη της ιατρικής αξονικής τομογραφίας για τις μετρήσεις στην κρανιοπροσωπική χώρα.

Ωστόσο εκτός από τις δυνατότητες πρέπει να γνωρίζουμε τους περιορισμούς και να είμαστε ενήμεροι για την εξέλιξη στην ποιότητα των εφαρμογών της. Η διενέργεια ενός CBCT χωρίς σαφή ένδειξη και θεραπευτική συνέπεια μια ουσιαστικά αξιόποινη πράξη.

Πάντοτε ο σκοπός μίας ακτινογραφικής λήψης είναι να συλλέγει διαγνωστικά δεδομένα, τα οποία θα δημιουργήσουν τις κατάλληλες συνθήκες για την θεραπευτική προσέγγιση. Η σύγχρονη τεχνολογία σε καμία των περιπτώσεων δεν πρέπει αλόγιστα και άκριτα να θεωρείται εφαρμόσιμη σε καθημερινή βάση, ειδικά αν με πιο απλές και αποδεδειγμένα αποτελεσματικές μεθόδους έχουμε το ίδιο θεραπευτικό αποτέλεσμα (πχ. Πανοραμική ακτινογραφία, οπισθοφατνιακές ακτινογραφίες).