Ως εγκεφαλικό επεισόδιο ορίζεται η βλάβη του εγκεφαλικού ιστού αγγειακής αιτιολογίας που οφείλεται, δηλαδή, είτε σε απόφραξη κάποιου αγγείου με επακόλουθη διακοπή της παροχής του αίματος στην αντίστοιχη περιοχή του εγκεφάλου (ισχαιμικό ΑΕΕ), είτε σε αιμορραγία λόγω ρήξης αγγείου (αιμορραγικό ΑΕΕ).

Η αγγειακή βλάβη έχει σαν αποτέλεσμα η πάσχουσα περιοχή να στερείται οξυγόνου και θρεπτικών ουσιών, έτσι δεν μπορεί να επιτελέσει σωστά τις λειτουργίες της και εμφανίζονται αιφνίδια τα νευρολογικά συμπτώματα.

Τα αίτια των ΑΕΕ είναι πολλά και συνήθως σχετίζονται με βλάβες των τοιχωμάτων των αιμοφόρων αγγείων οι οποίες εγκαθίστανται αργά στο πέρασμα του χρόνου.

Διακρίνονται σε συγγενή και σε επίκτητα.

Συγγενή αίτια (δλδ οι εκ γενετής παθήσεις και ανωμαλίες, αυτές που υπάρχουν από την γέννησή μας) είναι κυρίως οι αγγειακές δυσπλασίες ( π.χ ανευρύσματα) , οι συγγενείς παθήσεις της καρδιάς, οι νόσοι του μεταβολισμού (π.χ. ομοκυστινουρία) και του αίματος (π.χ. δρεπανοκυτταρική αναιμία).

Στα επίκτητα αίτια (δλδ. διαταραχές που δεν κληρονομούνται αλλά δημιουργούνται κατά την διάρκεια της ζωής μας ως αποτέλεσμα περιβαλλοντικών παραγόντων) θα μπορούσαμε να συμπεριλάβουμε παθήσεις όπως αγγειϊτιδες, υπεριλιπιδαιμίες, αρτηριοπάθειες, καρδιακές βαλβιδοπάθειες, διαταραχές της πήξης του αίματος, τον σακχαρώδη διαβήτη, την υπέρταση….

Θα πρέπει σε αυτό το σημείο να διευκρινίσουμε ότι ένας ασθενής που πάσχει από κάτι από τα προαναφερθέντα δεν θα παρουσιάσει υποχρεωτικά ΑΕΕ. Οι παθήσεις αυτές λειτουργούν περισσότερο σαν παράγοντες κινδύνου που αυξάνουν την πιθανότητα εμφάνισης εγκεφαλικού επεισοδίου.

Και βέβαια σε αυτούς οφείλουμε να προσθέσουμε το κάπνισμα, την κατάχρηση αλκοόλ ,την καθιστική ζωή και την κακή διατροφή.

Οσοι περισσότεροι παράγοντες συνυπάρχουν σε ένα άτομο τόσο αυξάνεται ο κίνδυνος εμφάνισης επεισοδίου.

Ανεξάρτητα από την αιτιολογία που οδηγεί στο ΑΕΕ, τα συμπτώματα που εμφανίζει ο ασθενής εξαρτώνται από την λειτουργία της περιοχής που εβλήθη. Η κλινική εικόνα μπορεί να περιλαμβάνει διαταραχές στην ομιλία, στην κατανόηση, στην όραση, στην κατάποση, αδυναμία στα άκρα συνήθως της μιας πλευράς και πλήθος άλλων συμπτωμάτων.

Σε γενικές γραμμές τα αιμορραγικά ΑΕΕ θεωρούνται βαρύτερα των ισχαιμικών γιατί το αίμα που διαχέεται μετά την ρήξη του αγγείου καταλαμβάνει χώρο πιέζοντας τον εγκέφαλο πάνω στα οστά του κρανίου προκαλώντας σοβαρότατες βλάβες ακόμα και άμεσο θάνατο σε περιπτώσεις πίεσης συγκεκριμένων δομών (εγκεφαλικό στέλεχος).

Αν η αιμορραγία είναι μικρή και δεν προκαλεί τέτοιου είδους πιεστικά φαινόμενα, τότε η πρόγνωση για τον ασθενή είναι σχετικά καλή και φτάνει ως την πλήρη αποκατάσταση.

Η βαρύτητα ενός ισχαιμικού ΑΕΕ εξαρτάται από το μέγεθος και τη σημασία του αγγείου στο οποίο διεκόπη η αιματική ροή.

Η διάγνωση ενός ΑΕΕ είναι κατ' εξοχήν κλινική και τίθεται με βάση τα ευρήματα της νευρολογικής εξέτασης και του ιστορικού του ασθενούς.

Στην συνέχεια η απεικόνιση του εγκεφάλου με την βοήθεια της αξονικής τομογραφίας θα διαχωρίσει ένα ισχαιμικό από ένα αιμορραγικό ΑΕΕ και θα απεικονίσει το μέγεθος και το ακριβές σημείο της βλάβης.

Ο ασθενής , έπειτα, θα πρέπει να υποβληθεί σε έναν πλήρη έλεγχο (αιματολογικές εξετάσεις, υπερηχογράφημα καρδιάς και καρωτίδων κ.α.) ώστε να αποκαλυφθεί η αιτία που προκάλεσε το ΑΕΕ έτσι ώστε με τις κατάλληλες θεραπευτικές παρεμβάσεις όπου είναι εφικτό να μειωθεί η πιθανότητα επανεμφάνισης παρόμοιου επεισοδίου.

Ιδιαίτερη μνεία χρειάζονται οι περιπτώσεις των επονομαζόμενων παροδικών ΑΕΕ, επεισοδίων δηλαδή στα οποία η συμπτωματολογία υποχωρεί πλήρως μετά από μερικές ώρες. Συνήθως τα επεισόδια αυτά ακριβώς λόγω της μικρής τους διάρκειας δεν θορυβούν τους ασθενείς .Συχνά όμως προμηνύουν σοβαρότερα επεισόδια στο μέλλον οπότε αυτοί οι ασθενείς θα πρέπει να αντιμετωπίζονται ως άτομα υψηλού κινδύνου έτσι ώστε έγκαιρα να παρθούν τα μέτρα εκείνα που θα μειώσουν την πιθανότητα αυτή.

Επειδή όμως η πρόληψη είναι πάντα προτιμότερη της θεραπείας ας δούμε τι μπορείτε να κάνετε για να μειώσετε την πιθανότητα εμφάνισής ενός αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου:

1. Κάντε περιοδικό προληπτικό έλεγχο με εξετάσεις αίματος (άνα έτος για τις ηλικίες άνω των 65 χρ )
2. Ενημερωθείτε για το οικογενειακό σας ιστορικό παθήσεων και κάντε τον αντίστοιχο έλεγχο
3. Εάν πάσχετε από υψηλή χοληστερόλη, Σακχαρώδη διαβήτη, Αρτηριακή υπέρταση ή Καρδιακές νόσους , μην ξεχνάτε να λαμβάνετε ανελλιπώς την κατάλληλη αγωγή. Όλα τα παραπάνω αποτελούν παράγοντες κινδύνου για εγκεφαλικό.
4. Διακόψτε το κάπνισμα. Προκαλεί αθηροσκλήρωση αυξάνοντας τις πιθανότητες θρόμβωσης στο αίμα.
5. Αποφύγετε την υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ.
6. Ακολουθήστε υγιεινή διατροφή. Προσπαθήστε να τρώτε τουλάχιστον πέντε μερίδες φρούτων και λαχανικών και όχι πολύ κόκκινο κρέας. Καταναλώνετε ελαιόλαδο, όσπρια, εσπεριδοειδή, ντομάτες, ψάρια. Μην υπερβάλλετε με το αλάτι.
7. Βάλτε στη ζωή σας την άθληση. Ποτέ δεν είναι αργά! Περπατήστε στη γειτονία σας , μην χρησιμοποιείτε το αυτοκίνητο για κοντινές διαδρομές ,επιλέξτε τις σκάλες από το ασανσέρ.
8. Διατηρήστε το βάρος σας σε φυσιολογικά επίπεδα.

Τελειώνοντας θα ήθελα να αναφέρω ότι είναι πολύ βασικό να μπορούμε να αναγνωρίσουμε τα αρχικά συμπτώματα του εγκεφαλικού ώστε χωρίς χρονοτριβή να ζήτησουμε βοήθεια ή να συνοδεύσουμε τον δικό μας άνθρωπο στο νοσοκομείο.

Οσο πιο γρήγορα ο ασθενής διακομισθεί στο τμήμα επειγόντων του κοντινότερου νοσοκομείου τόσο αυξάνονται οι πιθανότητες μιας καλής έκβασης. Οι γιατροί έχουν πλέον την δυνατότητα σε επιλεγμένα περιστατικά ασθενών και σε χρονικό διάστημα εντός 3 ωρών από την έναρξη των συμπτωμάτων να χορηγήσουν ενδοφλέβια θρομβολυτικούς παράγοντες, ουσίες δηλαδή που διαλύουν τους θρόμβους και αποκαθιστούν έτσι άμεσα την αιματική ροή στο αγγείο που έχει φράξει.

Τα συμπτώματα που θα πρέπει να μας θορυβήσουν είναι τα εξής :

1. Ξαφνική αδυναμία ή μούδιασμα σε χέρι, πόδι ή πρόσωπο - συνήθως στην μια πλευρά του σώματος
2. Ξαφνική σύγχυση, αποπροσανατολισμός, δυσκολία στην ομιλία
3. Ξαφνική δυσκολία στην όραση - από το ένα ή κ τα δύο μάτια
4. Ξαφνική ζάλη, αστάθεια, δυσχέρεια βάδισης
5. Ξαφνικός πονοκέφαλος που δεν οφείλεται σε γνωστό νόσημα.

Παπαχρήστου Πηνελόπη
Νευρολόγος
MSc in Headache Medicine